آیه عز
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه عزت |
| واقع در سوره | اسراء |
| شماره آیه | ۱۱۱ |
| جزء | ۱۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | عزت خدا |
آیه عِزّ (آیه عزّت در فارسی)، به آیه ۱۱۱ سوره اسراء گفته می‌شود که خدا را به واسطه نداشتن فرزند، شریک و نیاز به یاور، شایسته ستایش می‌داند. این آیه مردود‌کننده عقاید مشرکان و یهودیان و مسیحیان در مورد خدا دانسته شده و در روایات، خواصی برای خواندن آن بیان شده است.
متن و ترجمه
وَقُلِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم يَکن لَّهُ شَرِيک فِي الْمُلْک وَلَمْ يَکن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکبِّرْهُ تَکبِيرًا ﴿۱۱۱﴾
|
و بگو: همه ستایشها ویژه خداست که نه فرزندى گرفته و نه در فرمان‌روایى شریکى دارد و نه او را به سبب ناتوانى و ذلت یار و یاورى است. و او را بسیار بزرگ شمار
|
نام‌گذاری
آیه عز را پیامبر اسلام به این اسم، نام نهاده و علت این نام‌گذاری آن است که آیه، وجود فرزند و شریک را برای خدا نفی نموده است. همچنین یاری‌کننده‌ای را که خدا با نیاز به یاری او ذلیل گردد، نفی کرده است.
اهتمام پیامبر
مطابق با برخی روایات، پیامبر اکرم(ص) آیه عز را به کودکان بنی‌هاشم هنگامی که توانایی روان سخن‌گفتن را به دست می‌آوردند، آموزش می‌داد. و در روایتی از آن حضرت آمده است:
- هرگاه مسئله‌ای مرا اندوهناک می‌ساخت جبرئیل نازل می‌شد و می‌گفت ای محمد بگو تَوکّلتُ عَلَى الْحَی الَّذِی لا یمُوتُ والْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم يَکن لَّهُ شَرِيک فِي الْمُلْک وَلَمْ يَکن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکبِّرْهُ تَکبِيرًا
نکات تفسیری
امام صادق(ع): مردى از انصار از نظر پیامبر ناپدید شد و چون بازآمد پیامبر به او فرمود: چه تو را از ما پنهان داشت؟ در پاسخ گفت یا رسول اللَّه فقر و بیمارى. رسول خدا(ص) به او فرمود: به تو کلامى نیاموزم که چون آن را بگوئى فقر و بیمارى از تو دور شود؟ عرض کرد چرا یا رسول اللَّه! فرمود: چون بام و شام کنى بگو:«لا حول و لا قوة الا باللَّه [العلى العظیم] بگو توکلت عَلَى الْحَی الَّذِی لا یمُوتُ والْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم يَکن لَّهُ شَرِيک فِي الْمُلْک وَلَمْ يَکن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکبِّرْهُ تَکبِيرًا» آن مرد گفت به خدا سوگند من آن را جز سه روز نگفتم که فقر و بیمارى از من دور شد.»
کلینی، الروضة من الکافی، ترجمه کمرهاى، ج۱، ص۱۸۵.
به گفته علامه طباطبائی در تفسیر آیه عز، خداوند را همانندی نیست تا در صورت پائینتر بودن از او، فرزند او به حساب آید و در صورت مساوى بودن با او، شریک او محسوب گردد، و در صورت بالاتر بودن از او، ولى و غالب بر او در مُلک باشد.
برخی مفسران جمله «لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً» را ردی بر عقاید یهود و نصاری که معتقد به فرزند برای خدا بودند و جمله «لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک» را رد بر بت‌پرستان و ثنویان که معتقد به شریک برای خدا بودند دانسته‌اند. برخی نیز جمله «وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِ» را رد بر صابئین دانسته‌اند که می‌گفتند: اگر اولیای خدا نبودند خدا ذلیل بود.
خواص
- مطابق با روایاتی از امام صادق(ع)، مداومت بر خواندن این آیه موجب رفع وسوسه، ادای دِین و وسعت روزی می‌گردد.
- در برخی روایات به خواندن این آیه به عنوان دستورالعملی برای نجات از فقر و بیماری توصیه شده است.
- مطابق با روایتی که حضرت فاطمه(س) از پیامبر اکرم نقل نموده است؛ هر کس این آیه را پیش از خواب بخواند حتی اگر در میان شیاطین و حیوانات موذی بخوابد آسیبی به او نمی‌رسد.
پانویس
- ↑ انصاریان، ترجمه قرآن، ذیل آیه.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ حفنى، موسوعة القرآن العظیم، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۵۱.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۲۲۶.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۳۲؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۲۲۶.
- ↑ جرجانی، جلاء الأذهان، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۳۴۶.
- ↑ حویزی، نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۳۷و۲۳۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۹۳؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ توکل کردم بر خدايى را كه نه فرزندى گرفته و نه در جهاندارى شريكى دارد و نه خوار بوده كه [نياز به] دوستى داشته باشد.» و او را بسيار بزرگ شمار.
منابع
- حفنى، عبد المنعم ، موسوعة القرآن العظیم، قاهره، مکتبة مدبولى، چاپ اوّل، ۲۰۰۴م.
- جرجانى، حسین بن حسن، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، ۱۴۰۴ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۳۹۰ق.
- طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- حویزى، عبد على بن جمعه، نور الثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی، ترجمه کمرهاى، محمد باقر، تهران، اسلامیه، ۱۳۸۲ق.